Emoties in kaart gebracht
Koken van woede, branden van verlangen, of een leeg gevoel hebben. Volgens Finse onderzoekers zijn zulke belevingen van emoties niet cultureel bepaald of door de gesproken taal opgelegd, maar universeel voor de mens. Zweden, Finnen en Taiwanezen beleven hun emoties namelijk op dezelfde lichamelijke manier.
door Anna Tuenter
Hotornot real love
Grote kans dat deze mensen vlinders in hun buik hebben.
Vlinders in je buik hebben, koken van woede of stikjaloers zijn. We hebben allerlei mooie gezegdes om de lichamelijke beleving van onze emoties kracht bij te zetten. Elke taal heeft zo haar unieke uitingen, maar waar zijn deze eigenlijk op gebaseerd? Op belevingen die door taal en cultuur zijn aangeleerd, of op een universele lichamelijke ervaring van emoties?
Onderzoekers van de Turku Universiteit in Finland zijn overtuigd van dit laatste. Ze ontdekten dat de specifieke lichamelijke sensatie die hoort bij elke emotie, hetzelfde is voor West-Europeanen en Aziaten.
De Finnen ontdekten dit door meer dan 700 Finnen, Zweden en Taiwanezen een reeks emotionele woorden, gezichten en filmpjes te laten zien. Elke keer moesten de deelnemers aangeven of ze hierna een emotie voelden, en zo ja, of deze gepaard ging met gewaarwordingen in bepaalde lichaamsdelen. Of deze lichaamsdelen extra energiek of juist minder actief aanvoelden dan normaal, konden ze aangeven op een ‘emotiekaart’; een getekend silhouet van het menselijk lichaam.
Unieke lichaamservaring
Alle drie de groepen ervoeren dezelfde emoties – zoals woede, angst, geluk, schaamte of minachting – en koppelden elke emotie aan dezelfde unieke ervaring in hun lichaam. De West-Europeanen en de Aziaten konden zelfs door het bestuderen van elkaars getekende emotiekaarten, zoals die hieronder, elkaars emoties aflezen. Vooral voor woede was dit makkelijk, angst lukte als enige niet.
Emotis 3
Op deze ‘emotiekaarten’ kan je zien wat mensen gemiddeld voelen in hun lichaam bij elke emotie. Geel en rood duiden op extra activiteit, blauw op een verminderd gevoel, en zwart is neutraal. Vrijwel elke emotie veroorzaakt meer activiteit in de borst: een blijk een versnelde hartslag en ademhaling. Dat mensen het hoofd ook vaak rood inkleuren duidt op activiteit van de gezichtspieren, maar ook op veranderingen in gedachten en gevoelens.
PNAS
Een sterk verhoogde activiteit in de armen en het bovenlichaam was bij iedereen een teken van emoties die om toenadering vragen: agressie en verliefdheid. De meest positieve emoties – geluk en verliefdheid – verhoogden het gevoel in grote delen van het lichaam. Walging bleek een verhoogde activiteit in de regio van het spijsverteringsstelsel te veroorzaken. Schaamte, zoals je kan zien op de afbeelding hierboven, gaat bij iedereen samen met gloeiende wangen. Verminderde energie in de ledematen was juist een blijk van negatieve emoties zoals bedroefdheid en depressieve gevoelens.
Aangeleerd of niet?
Het lichamelijk beleven van emoties lijkt dus universeel voor de mens, concluderen de onderzoekers. Als deze cultureel zou zijn bepaald, redeneren zij, dan zou elke taal dezelfde spreekwoorden en gezegdes moeten hebben die deze lichamelijke associaties uitlokken. En dat is – voor zover de onderzoekers weten – niet zo. En eigenlijk is het logisch dat elke emotie een universele reactie oproept, vinden de onderzoekers.
Elke emotie heeft immers zijn eigen hersencircuits en hormonen die vrijkomen in het menselijk lichaam, en bij elk uniek samenspel van hormonen hoort wellicht een unieke sensatie. De onderzoekers concluderen dat de lichamelijke activatie misschien wel de kern is van de emotionele ervaring. Dit blijkt ook uit ouder wetenschappelijk onderzoek: bewustwording hiervan kan de emotie ook versterken. En omdat we emoties van anderen blijkbaar in ons eigen lichaam kunnen simuleren, kunnen we ons wellicht ook beter in elkaar inleven.
Wat veroorzaakt wat?
Deze conclusie wakkert de discussie weer aan: veroorzaakt de emotie de lichamelijke veranderingen, of wakkeren de lichamelijke veranderingen datgeen aan wat we als emotie ervaren? In de negentiende eeuw was de Amerikaanse psycholoog William James gefascineerd door deze wisselwerking. Hij was er, geheel tegen de heersende gedachte in, van overtuigd dat de mentale belevenis die wij emotie noemen een interpretatie is van de fysieke reactie die onze omgeving uitlokt.
William james
William James
Als voorbeeld hiervoor noemde hij vluchten voor een beer. Zijn we bang voor de beer en rennen we daarom weg? Of rennen we weg voor de beer en merken we door deze vluchtreactie dat we bang zijn? James dacht dat laatste: eerst neem je de beer simpelweg waar, dan komt er snelle lichamelijke reactie op gang, en door de veranderingen die je lichaam ondergaat – zoals snellere ademhaling en het harder pompen van het hart – dringt de emotie zich aan je op: je voelt je bang. James had een neus voor goede vragen: ruim 100 jaar later zijn we er nog steeds niet uit.