Blog |

Het gestoorde brein

Brainresult — Thu, 17 Aug 2023 11:35:55 +0000

[et_pb_section admin_label=”section”][et_pb_row admin_label=”row”][et_pb_column type=”4_4″][et_pb_text admin_label=”Tekst”]

Het gestoorde brein

’Wij zijn ons brein’, veronderstelt dat het brein een mens tot mens maakt. Dit orgaan in het hoofd regelt bewustzijn en gedrag. Stoornissen kunnen dan ook zeer ingrijpend zijn en het menszijn veranderen. De grootste risicofactor is het ouder worden.

Twee breinstoornissen staan bij het ouder worden centraal zowel in voorkomen als in impact: verstoringen in de doorbloeding van de hersenen en degeneratieve breinaandoeningen. Cerebrovasculaire stoornissen als hersenbloedingen en infarcten en de gevolgen daarvan komen aan de orde, gevolgd door diverse vormen van degeneratie en dementie met de gevreesde ziekte van Alzheimer voorop. Een degeneratie van het brein manifesteert zich ook in de ziekte van Parkinson, waarbij spieraandoeningen en stoornissen in het bewegingsapparaat centraal staan. Dat is ook het geval bij spierziekten zoals MS en ALS die eveneens hun oorsprong in het zenuwstelsel hebben.

Men bespreekt het ontstaan van pijn en legt vervolgens het accent op de pijnstilling. Zowel perifere pijnstillers met bekende stoffen als aspirine en paracetamol, als centrale analgetica zoals opioïden en morfine-achtige stoffen, komen aan de orde. Eveneens behandelt men angstremmers en slaapmiddelen, alle behorend tot de grote benzodiazepinen-familie. Anti-epileptica sluiten hierbij aan omdat al deze psychoactieve stoffen gebruikt worden om de zo belangrijke rust in het brein terug te brengen.

Psychiatrische getinte aandoeningen als depressie en schizofrenie dringen het domein van de neurologische stoornissen binnen. De symptomen van deze ziektebeelden vinden ook hun oorsprong in het brein, met biochemische afwijkingen waarbij vooral de neurotransmitter dopamine betrokken is. Antidepressiva en antipsychotica zijn momenteel veel gebruikte geneesmiddelen. Ook in opkomst zijn de aandoeningen als ADHD en autisme komen aan de orde. De cursus wordt afgesloten met een aantal recreatief gebruikte psychoactieve stoffen zoals alcohol, nicotine, cocaïne en diverse amfetamine-achtige stoffen.

Afbeelding van Wikimedia Commons, dr. Johannes Sobotta via CC0
Wikimedia Commons, dr. Johannes Sobotta via CC0
Prof. dr. Ton Coenen is als emeritus hoogleraar in de biologische psychologie en neuropsychologie verbonden aan de afdeling Biologische Psychologie en het Donders Centre for Cognition van de Radboud Universiteit Nijmegen. Al heel lang is hij betrokken bij hersenonderzoek en -onderwijs, waarbij de toestand van het brein in relatie tot cognitieve functies centraal staat. Zijn aandacht gaat daarbij zowel uit naar normaal optredende toestanden als naar afwijkende toestanden van het brein die in deze cursus aan bod komen.

[/et_pb_text][/et_pb_column][/et_pb_row][/et_pb_section]

The post Het gestoorde brein first appeared on .

Emoties in kaart gebracht

Brainresult — Thu, 17 Aug 2023 11:04:46 +0000

Koken van woede, branden van verlangen, of een leeg gevoel hebben. Volgens Finse onderzoekers zijn zulke belevingen van emoties niet cultureel bepaald of door de gesproken taal opgelegd, maar universeel voor de mens. Zweden, Finnen en Taiwanezen beleven hun emoties namelijk op dezelfde lichamelijke manier.
door Anna Tuenter

Hotornot real love
Grote kans dat deze mensen vlinders in hun buik hebben.
Vlinders in je buik hebben, koken van woede of stikjaloers zijn. We hebben allerlei mooie gezegdes om de lichamelijke beleving van onze emoties kracht bij te zetten. Elke taal heeft zo haar unieke uitingen, maar waar zijn deze eigenlijk op gebaseerd? Op belevingen die door taal en cultuur zijn aangeleerd, of op een universele lichamelijke ervaring van emoties?

Onderzoekers van de Turku Universiteit in Finland zijn overtuigd van dit laatste. Ze ontdekten dat de specifieke lichamelijke sensatie die hoort bij elke emotie, hetzelfde is voor West-Europeanen en Aziaten.

De Finnen ontdekten dit door meer dan 700 Finnen, Zweden en Taiwanezen een reeks emotionele woorden, gezichten en filmpjes te laten zien. Elke keer moesten de deelnemers aangeven of ze hierna een emotie voelden, en zo ja, of deze gepaard ging met gewaarwordingen in bepaalde lichaamsdelen. Of deze lichaamsdelen extra energiek of juist minder actief aanvoelden dan normaal, konden ze aangeven op een ‘emotiekaart’; een getekend silhouet van het menselijk lichaam.

Unieke lichaamservaring
Alle drie de groepen ervoeren dezelfde emoties – zoals woede, angst, geluk, schaamte of minachting – en koppelden elke emotie aan dezelfde unieke ervaring in hun lichaam. De West-Europeanen en de Aziaten konden zelfs door het bestuderen van elkaars getekende emotiekaarten, zoals die hieronder, elkaars emoties aflezen. Vooral voor woede was dit makkelijk, angst lukte als enige niet.

Emotis 3
Op deze ‘emotiekaarten’ kan je zien wat mensen gemiddeld voelen in hun lichaam bij elke emotie. Geel en rood duiden op extra activiteit, blauw op een verminderd gevoel, en zwart is neutraal. Vrijwel elke emotie veroorzaakt meer activiteit in de borst: een blijk een versnelde hartslag en ademhaling. Dat mensen het hoofd ook vaak rood inkleuren duidt op activiteit van de gezichtspieren, maar ook op veranderingen in gedachten en gevoelens.
PNAS
Een sterk verhoogde activiteit in de armen en het bovenlichaam was bij iedereen een teken van emoties die om toenadering vragen: agressie en verliefdheid. De meest positieve emoties – geluk en verliefdheid – verhoogden het gevoel in grote delen van het lichaam. Walging bleek een verhoogde activiteit in de regio van het spijsverteringsstelsel te veroorzaken. Schaamte, zoals je kan zien op de afbeelding hierboven, gaat bij iedereen samen met gloeiende wangen. Verminderde energie in de ledematen was juist een blijk van negatieve emoties zoals bedroefdheid en depressieve gevoelens.

Aangeleerd of niet?
Het lichamelijk beleven van emoties lijkt dus universeel voor de mens, concluderen de onderzoekers. Als deze cultureel zou zijn bepaald, redeneren zij, dan zou elke taal dezelfde spreekwoorden en gezegdes moeten hebben die deze lichamelijke associaties uitlokken. En dat is – voor zover de onderzoekers weten – niet zo. En eigenlijk is het logisch dat elke emotie een universele reactie oproept, vinden de onderzoekers.

Elke emotie heeft immers zijn eigen hersencircuits en hormonen die vrijkomen in het menselijk lichaam, en bij elk uniek samenspel van hormonen hoort wellicht een unieke sensatie. De onderzoekers concluderen dat de lichamelijke activatie misschien wel de kern is van de emotionele ervaring. Dit blijkt ook uit ouder wetenschappelijk onderzoek: bewustwording hiervan kan de emotie ook versterken. En omdat we emoties van anderen blijkbaar in ons eigen lichaam kunnen simuleren, kunnen we ons wellicht ook beter in elkaar inleven.

Wat veroorzaakt wat?
Deze conclusie wakkert de discussie weer aan: veroorzaakt de emotie de lichamelijke veranderingen, of wakkeren de lichamelijke veranderingen datgeen aan wat we als emotie ervaren? In de negentiende eeuw was de Amerikaanse psycholoog William James gefascineerd door deze wisselwerking. Hij was er, geheel tegen de heersende gedachte in, van overtuigd dat de mentale belevenis die wij emotie noemen een interpretatie is van de fysieke reactie die onze omgeving uitlokt.

William james
William James
Als voorbeeld hiervoor noemde hij vluchten voor een beer. Zijn we bang voor de beer en rennen we daarom weg? Of rennen we weg voor de beer en merken we door deze vluchtreactie dat we bang zijn? James dacht dat laatste: eerst neem je de beer simpelweg waar, dan komt er snelle lichamelijke reactie op gang, en door de veranderingen die je lichaam ondergaat – zoals snellere ademhaling en het harder pompen van het hart – dringt de emotie zich aan je op: je voelt je bang. James had een neus voor goede vragen: ruim 100 jaar later zijn we er nog steeds niet uit.

The post Emoties in kaart gebracht first appeared on .

De kwetsbare ontwikkeling van het adolescente brein

Brainresult — Wed, 16 Aug 2023 14:50:57 +0000

De kwetsbare ontwikkeling van het adolescente brein

De kwetsbare ontwikkeling van het adolescente brein
Tot het 25e levensjaar ontstaan voortdurend nieuwe verbindingen in de hersenen en worden bestaande verbindingen sterker. De groei en ontwikkeling worden onder meer beïnvloed door puberteitshormonen, genetische aanleg en omgevingsfactoren. Gedurende dat proces is het adolescente brein kwetsbaar. Niet voor niets ontwikkelt 80 procent van de psychiatrische aandoeningen zich in de adolescentie.

Actieve emotionele kernen
Het brein heeft emotionele kernen die tijdens de puberteit extra actief worden. Jongeren worden letterlijk geprikkeld om de wereld te ontdekken en volwassen te worden. Het is een evolutionair proces dat onmisbaar is voor de ontwikkeling van kind tot volwassene. Wanneer echter sprake is van extreme gevoeligheid voor deze prikkels kunnen jongeren te veel risico nemen met drank of drugs en radicaal of agressief gedrag vertonen.

Testosteron en ‘witte stofbanen’
Eveline Crone, hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden, heeft de afgelopen vijf jaar bij driehonderd jongeren onderzoek gedaan naar de wijze waarop hun brein zich heeft ontwikkeld. Dat onderzoek heeft enkele opmerkelijke zaken aangetoond. Jongeren die eerder in de puberteit zijn, hebben hogere testosteronniveaus. Dit kan ertoe bijdragen dat zij meer risicogedrag vertonen dan leeftijdsgenoten. Hersenscans tonen verschillen aan in de ‘witte stofbanen’ die verantwoordelijk zijn voor de communicatie tussen emotionele en rationele kernen in de hersenen. Hoe sterker die baan, des te groter de kans dat de ratio het wint van de emotie. Een zwakkere baan kan leiden tot problemen met impulsbeheersing.

Conclusies van het onderzoek?
“Wij weten dat veranderingen ontstaan in de hersenen maar wat het effect daarvan is en wat je kunt doen om ongewenste effecten tegen te gaan, dat weten wij nog niet”, stelt Crone. “Daarom kun je nog geen conclusies verbinden aan ons onderzoek. De veranderingen zijn geen volledige voorspellers voor toekomstig gedrag.” Jongeren die hun impulsen niet kunnen beheersen hebben veelal zwakkere ‘witte stofbanen’ en bij een vroege puberteit is vaker sprake van drank- of drugsgebruik. Maar niet alle jongeren met zwakkere ‘witte stofbanen’ of een vroege puberteit vertonen impulsgedrag en gebruiken drank of drugs.

Invloed van de sociale omgeving op het adolescente brein
Er is nog een andere factor die in veel gevallen grote invloed heeft op de ontwikkeling van het adolescente brein: de sociale omgeving. Vrijwel alle jongeren worden sterk beïnvloed door hun klasgenoten en hun vrienden. Zij willen bij een groep horen en stemmen hun gedrag af op deze groep. Als er al sprake is van zwakkere ‘witte stofbanen’ wordt de impulsgevoeligheid negatief beïnvloed als sprake is van foute vrienden. Daarnaast kan ook het gezin waarin jongeren opgroeien een negatieve invloed hebben op de ontwikkeling van het brein.

Stimuleren van een goede ontwikkeling
Het feit dat het brein kan worden beïnvloed, kan echter ook worden benut om een goede ontwikkeling te stimuleren. Belangrijk is dan wel dat de ontsporing zo snel mogelijk wordt ontdekt. “Hoe sneller je kunt ingrijpen, hoe makkelijker dat proces verloopt en hoe beter het resultaat zal zijn”, weet psychiater Johan Arends. “Een groot aantal onderzoeken toont aan dat een snelle en effectieve interventie bovendien terugval in een later stadium veelal voorkomt.” Omdat de sociale invloed tot het 25e levensjaar groot is, is het belangrijk om bij de behandeling ook aandacht te besteden aan de omgeving. Ouders, leraren, klasgenoten en vrienden kunnen een vangnet zijn of juist een risico vormen.

The post De kwetsbare ontwikkeling van het adolescente brein first appeared on .

Toegankelijkheid van GGZ-Zorg is een groot probleem

Brainresult — Fri, 30 Jun 2023 19:27:18 +0000

Toegankelijkheid van ggz-zorg is een groot probleem

Toegankelijkheid van ggz-zorg is een groot probleem
De problemen rond de ggz-zorg voor patiënten met ernstige psychische klachten nemen toe. Tijdens een recent onderzoek onder huisartsen meldde bijna de helft van de 1.406 respondenten dat patiënten langer dan acht weken moeten wachten voordat ze gespecialiseerde hulp krijgen.

Lange wachtlijsten
Die wachtlijsten zijn er ook als het gaat om de in- en uitstroom van ggz-instellingen. Dit is onder andere een gevolg van het gebrek aan randvoorwaarden zoals beschikbaarheid van begeleiding en huisvesting. De toegankelijkheid van de ggz-zorg is onvoldoende, en dat leidt tot grote persoonlijke én maatschappelijke problemen.

Ggz-zorg in de theorie
In theorie is de zorg prima geregeld. Wie kampt met psychische problemen en daardoor, al dan niet tijdelijk, begeleiding nodig heeft, kan in een ideale situatie thuis blijven wonen. Maar dat is alleen mogelijk als er in die thuissituatie tijdig en voldoende begeleiding wordt geboden. Is opname noodzakelijk, bijvoorbeeld in een ggz-instelling, dan moet ook die mogelijkheid beschikbaar zijn.

Na een opname volgt terugkeer in de maatschappij. Voor wie niet direct de stap naar thuis wonen kan maken, is er de mogelijkheid van beschermd wonen. Zodra de cliënt voldoende is hersteld, volgt dan terugkeer naar een eigen woning met, als dat nodig is, ambulante begeleiding.

Verergering van klachten
In de praktijk blijkt dat mensen nu niet, of in ieder geval niet op tijd, de zorg en begeleiding krijgen die zij nodig hebben en waar zij recht op hebben. De gevolgen zijn ernstig. “Mensen kunnen vereenzamen en klachten kunnen verergeren”, vertelt Mirjam Drost van het Landelijk Platform GGz, de koepel van, voor en door cliënten- en familieorganisaties in de ggz.

“Als deze periode te lang duurt, kunnen suïcidale gedachten en depressieve klachten toenemen en krijgen mensen mogelijk angst- en paniekstoornissen of psychoses.”

Gedwongen opnamen en crisissituaties
Een tweede probleem zijn gedwongen opnamen en opnamen in crisissituaties. Hiervan is bekend dat dit een negatief effect heeft op behandeling en herstel. Het is bovendien voor de cliënt heel stigmatiserend. Hij wordt gezien als ‘gek’, ‘gevaarlijk’ en ‘een probleemgeval’, terwijl dat vaak helemaal niet zo is. Iemand is doorgaans slechts tijdelijk in de war. En dat die situatie ernstiger wordt, komt doordat zorg aan huis uitblijft.

De brugfunctie van RIBW’s
RIBW’s (Regionale Instellingen voor Beschermd Wonen) hebben een brugfunctie als het gaat om de doorstroom van cliënten van intramurale zorg naar zelfstandig, of zo zelfstandig mogelijk wonen. RIBW’s kunnen ook een brugfunctie vervullen bij het verkorten van de geconstateerde wachtlijsten bij huisartsen.

“Er is echter een groot tekort aan betaalbare en geschikte woonruimte waardoor veel oponthoud ontstaat in de doorstroom”, constateert Artie van Tuijn, bestuursvoorzitter van RIBW Alliantie. Cliënten die toe zijn aan de volgende stap houden nu plaatsen bezet die nodig zijn voor cliënten die moeten doorstromen vanuit onder meer de ggz-instellingen.

Ambulante zorg
Bijkomend probleem is dat veel gemeenten de duur van de ambulante begeleiding op het moment dat cliënten uitstromen uit de RIBW’s standaard beperken tot een periode van een half jaar. “Alleen begeleiding op maat, gebaseerd op de persoonlijke omstandigheden, biedt mensen perspectief op een zo zelfstandig mogelijke deelname aan de maatschappij”, stelt Van Tuijn. Naarmate cliënten meer in staat zijn zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij, kan de ambulante begeleiding worden afgebouwd. Belangrijk is dan wel dat indien nodig de begeleiding bereikbaar blijft.

The post Toegankelijkheid van GGZ-Zorg is een groot probleem first appeared on .